Về nước lần này, không biết khi nào anh mới trở lại Việt Nam. Trái với sự hồi hộp, náo nức mong trở lại quê hương trong những ngày sắp về Việt Nam sau gần mười năm xa cách, cảm xúc của anh giờ đây chỉ là sự chán nản, mệt mỏi, mỗi khi nghĩ tới chỉ thấy buồn.
Gần mười năm trước, anh lấy vợ rồi theo gia đình vợ xuất cảnh ra nước ngoài. Vợ chồng làm việc đầu tắt mặt tối, không dám ăn xài phung phí nên cũng dành dụm được kha khá. Hầu hết gia đình bên vợ anh đã định cư ở nước ngoài nên cô ấy chẳng phải lo lắng gì nhiều. Còn anh, ngoài những khoản lo cho gia đình riêng của mình, mỗi tháng anh đều dành ra chút ít gửi về lo cho gia đình vốn chẳng khá giả gì của mình (dĩ nhiên là có sự đồng ý của vợ anh). Ngày anh xuất cảnh ra nước ngoài, dưới anh còn 4 đứa em đang đi học, chỉ có anh Hai và chị Ba đi làm, gia đình tuy khó khăn nhưng vẫn đầm ấm, thuận thảo. Nay tất cả anh em đều đã có công ăn việc làm, có gia đình riêng, ai cũng có mối bận tâm riêng của mình. Theo anh biết, mỗi tháng mấy anh chị em của anh đều gửi một số tiền cho cha mẹ để dưỡng già, nhưng tuyệt nhiên không một ai ở gần bên để trông nom, chăm sóc cho hai ông bà ngoài cô bé giúp việc dù cả hai cụ đều đang cận kề cái tuổi “thất thập cổ lai hy”.
Trong một phút chạnh lòng, cảnh tượng ấy khiến anh liên tưởng: nếu như các anh chị em của anh cũng đưa ba mẹ vào một viện dưỡng lão nào đó chắc cũng không khác gì cách sống ở xứ sở của anh hiện tại. Thời gian gần hai tháng lưu lại nhà đã giúp anh hiểu được lý do tại sao ngày anh về tất cả anh chị em cùng con cháu phấn khởi ra sân bay đón nhưng ngày tiễn anh đi chỉ loe ngoe có mấy người. Ở trong căn nhà cũ kỹ, tồi tàn của cha mẹ, nơi anh từng sinh ra và lớn lên, anh không khỏi bùi ngùi, xót xa khi đến thăm “cơ ngơi” của mấy anh chị em mình. Lúc trước, anh cứ ngỡ ai cũng khó khăn, nghèo khổ nên không đủ khả năng rước cha mẹ về lo, giờ tận mắt chứng kiến sự sung túc của mỗi người, ai cũng lo cho cái tổ ấm của mình, anh mới thấm thía hết vị mặn của những giọt nước mắt của mẹ anh trong ngày đón anh trở về. Người thì giải thích là do sợ phiền phức đến bên vợ (hoặc bên chồng), người thì lo ngại một gia đình có hai, ba thế hệ sống chung sẽ không hòa hợp… Nói chung là đủ thứ lý do, cái nào nghe cũng hợp lý, cũng chính đáng. Có điều, anh chẳng hiểu chữ hiếu các anh chị em mình đặt ở đâu, bản thân anh do hoàn cảnh mới phải xa gia đình chứ nếu còn ở đây, hẳn anh đã không để cho ông bà cụ đơn độc, quạnh quẽ lúc tuổi xế chiều như thế.
Trước khi về thăm nhà, anh đã chuẩn bị sẵn một số tiền, dự định để chia làm 6 phần cho anh chị em làm quà ngoài phần dành cho ba mẹ, điều đó cũng được anh báo trước với cả nhà cho mọi người vui nhưng nhìn thấy sự thiếu thốn cả về vật chất lẫn tinh thần của ba mẹ anh, anh đã thay đổi ý định.
Những hôm đầu anh mới về, anh chị em anh người nào người nấy cũng vui vẻ săn đón, kêu anh về nhà mình ở cho thoải mái, lại còn sai con làm tài xế nhiệt tình đưa rước. Ðiều đó làm anh thấy vô cùng xúc động, ấm áp khi sống giữa tình thân và sự quan tâm của những người ruột thịt trong lần đầu tiên trở về với gia đình. Nhưng điều làm anh thật sự ngỡ ngàng, ngỡ ngàng đến thảng thốt, đó là khi mọi người thấy anh không làm đúng như lời hứa trước lúc về Việt Nam. Cầm số tiền ít ỏi của anh gửi mỗi người “làm quà cho các cháu”, có người cười mỉa mai, có người tỏ ra giận dỗi khi kể lể công lao lo cho ba mẹ, lại có người thẳng thừng trách anh vô ơn vì ngày xưa đã phụ giúp ba mẹ nuôi anh ăn học… Ðứng trước tình cảnh đó, không ăn ớt mà anh vẫn thấy cay, nghe như ai xát muối trong lòng, thật anh không sao tưởng tượng được mọi việc lại diễn ra như vậy. Anh muốn giữ lại một số tiền, một phần để chỉnh trang lại căn nhà của ba mẹ anh đang ở để sau này làm nhà thờ tự luôn, phần là để gửi vô ngân hàng, hàng tháng lấy lãi cho ba mẹ anh chi tiêu, phần vốn để phòng khi ông bà cụ có mệnh hệ gì để khỏi làm phiền đến các anh chị em anh. Không biết có ai nghĩ được như anh vậy không nhưng trước quyết định của anh, rõ ràng là mọi người không tán thành ra mặt.
Gần 10 năm… một khoảng thời gian khá dài để vật đổi sao dời nhưng anh không trách thời gian làm thay đổi con người, chỉ buồn vì lòng người mau thay đổi. Anh chẳng mong nhà mình vẫn nghèo khổ như xưa để các anh em anh còn biết quý trọng chữ hiếu nghĩa, hay có khi sống trong cảnh xa xứ, lạc lõng nơi đất khách quê người như anh, biết đâu họ lại cảm thấy gia đình mới là điều thiêng liêng hơn cả? Bỗng nhiên anh nhớ đến những đứa con của mình, sau này không biết chúng có đối xử với vợ chồng anh như thế không?
TRẦN ÐỨC HÙNG VI